Rozwód przed urzędem stanu cywilnego
Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości, który wprowadza do polskiego porządku prawnego zupełnie nową możliwość – pozasądowy rozwód przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego (USC). To jedna z najistotniejszych reform prawa rodzinnego po 1989 r., która ma uprościć procedurę zakończenia małżeństwa w sytuacjach, gdy oboje małżonkowie zgodnie decydują o jego rozwiązaniu.
Do tej pory rozwiązanie małżeństwa w Polsce było możliwe wyłącznie przed sądem. Nawet w przypadku pełnej zgody małżonków, braku konfliktu i braku wspólnych małoletnich dzieci, konieczne było wszczęcie postępowania sądowego. W ocenie projektodawców prowadziło to do niepotrzebnego przeciążania sądów oraz do wydłużania procedur w sprawach, które – z istoty – nie budziły sporu.
Nowy projekt odpowiada na te problemy, wprowadzając rozwiązanie szybsze, prostsze i bardziej zbliżone do standardów państw europejskich.
Dlaczego wprowadzono rozwód przed USC ?
Ministerstwo Sprawiedliwości wskazuje, że co roku w Polsce wpływa około 50–60 tys. pozwów rozwodowych, z czego 30–40% stanowią małżeństwa bez małoletnich dzieci. Większość z nich to sprawy niesporne, w których strony w pełni zgadzają się co do zakończenia małżeństwa.
Nowe przepisy mają:
odciążyć sądy od prostych, zgodnych spraw rozwodowych,
zapewnić obywatelom szybszą i mniej sformalizowaną procedurę,
zachować kontrolę państwa i ochronę dobra dziecka,
wzmacniać autonomię małżonków oraz popularyzować polubowne metody rozwiązywania sporów.
Wiceminister Sprawiedliwości Arkadiusz Myrcha podkreśla, że projekt ma ułatwić życie obywatelom bez naruszania fundamentalnych wartości prawa rodzinnego:
„Wprowadzamy rozwiązanie, które umożliwi szybkie i bezkonfliktowe zakończenie małżeństwa w sytuacji pełnej zgody małżonków, przy jednoczesnym zachowaniu kontroli państwa nad procedurą.”
Kto będzie mógł skorzystać z rozwodu w USC?
Pozasądowy rozwód ma charakter wyjątkowy i będzie dopuszczalny wyłącznie po spełnieniu określonych warunków:
Warunki formalne:
między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia,
oboje małżonkowie zgodnie chcą rozwodu,
rozwód odbywa się bez orzekania o winie,
małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci,
małżeństwo trwa co najmniej rok,
nie toczy się między nimi sprawa o rozwód, separację z żądaniem orzeczenia rozwodu ani o unieważnienie małżeństwa.
Kwestie obywatelstwa:
rozwód w USC będzie dostępny dla obywateli polskich,
cudzoziemcy będą mogli skorzystać z procedury pod warunkiem, że nie posiadają wspólnego obywatelstwa i zamieszkują w Polsce – w przeciwnym razie właściwa pozostanie droga sądowa.
W każdym przypadku małżonkowie mogą wybrać tradycyjną drogę sądową – procedura pozasądowa ma charakter fakultatywny.
Dwuetapowa procedura rozwodu przed USC
Projekt zakłada prosty, ale rozbudowany o mechanizmy bezpieczeństwa dwuetapowy model postępowania.
1. Złożenie zapewnień – etap refleksji
Małżonkowie wspólnie stawiają się w USC i składają pisemne zapewnienia, że spełniają warunki do rozwodu.
Kierownik USC:
weryfikuje dokumenty i dane z rejestrów państwowych,
w razie wątpliwości żąda dodatkowych dokumentów,
może odmówić przyjęcia zapewnień i wskazać drogę sądową.
Na tym etapie małżonkowie otrzymują szczegółowe pouczenie o skutkach rozwodu, w tym o:
ustaniu wspólności majątkowej,
zmianie stanu cywilnego,
możliwości powrotu do nazwiska,
potencjalnych skutkach alimentacyjnych,
dostępnym wsparciu psychologicznym lub mediacyjnym.
Od dnia złożenia zapewnień musi upłynąć co najmniej 1 miesiąc (tzw. tempus deliberandi).
Zapewnienia są ważne 6 miesięcy.
2. Złożenie oświadczeń o rozwodzie
W czasie od 1 do 6 miesięcy od złożenia zapewnień małżonkowie ponownie stawiają się w USC i składają zgodne oświadczenia o rozwiązaniu małżeństwa.
Oświadczenia te obejmują potwierdzenie:
trwałego rozkładu pożycia,
braku wspólnych małoletnich dzieci,
braku toczącej się sprawy o rozwód lub separację,
spełnienia wymogów obywatelstwa i miejsca zamieszkania.
Większość oświadczeń ma charakter formalny i jest składana pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.
Kierownik USC po pozytywnej weryfikacji dokonuje wpisu w rejestrze małżeństw.
Z chwilą wpisu małżeństwo zostaje rozwiązane.
Co istotne, rozwody te będą uznawane w całej Unii Europejskiej na równi z rozwodami sądowymi.
Skutki prawne rozwodu przed USC
Rozwód przed USC wywołuje identyczne skutki jak rozwód orzeczony przez sąd, w tym:
zmianę stanu cywilnego,
ustanie wspólności majątkowej,
możliwość późniejszego podziału majątku,
ustanie dziedziczenia ustawowego,
potencjalne roszczenia alimentacyjne między byłymi małżonkami,
możliwość powrotu do nazwiska noszonego przed ślubem.
Projekt przewiduje także możliwość sądowego unieważnienia rozwodu, jeżeli oświadczenia jednego z małżonków były wadliwe (np. złożone pod przymusem lub w stanie wyłączającym świadomość).
Ile kosztuje rozwód przed Urzędem Stanu Cywilnego ?
Ustawodawca przewidział stałe opłaty administracyjne:
300 zł za etap pierwszy (zapewnienia),
300 zł za etap drugi (oświadczenia o rozwodzie),
20 zł opłaty skarbowej za wydanie zaświadczenia.
Łączny koszt rozwodu w Urzędzie Stanu Cywilnego wyniósłby więc 620 zł.
Kiedy przepisy o rozwodzie przed USC wejdą w życie?
Po zakończeniu prac parlamentarnych projekt trafi do podpisu Prezydenta. Ustawa ma wejść w życie 12 miesięcy po publikacji w Dzienniku Ustaw, aby zapewnić czas na dostosowanie systemów informatycznych oraz przeszkolenie kierowników USC.
A co jeśli małżonkowie nie chcą skorzystać z rozwodu przed USC?
Pozasądowy rozwód przed urzędem stanu cywilnego ma być procedurą szybką i niesporną, przeznaczoną wyłącznie dla osób, które w pełni zgadzają się co do zakończenia małżeństwa. W praktyce jednak wiele spraw wymaga profesjonalnej pomocy prawnika – zwłaszcza gdy pojawiają się kwestie wspólnych małoletnich dzieci, orzekania o winie, alimentów, kontaktów czy podziału majątku.
Dlatego jeżeli małżonkowie nie chcą lub nie mogą skorzystać z możliwości rozwodu w USC, warto rozważyć wsparcie doświadczonego adwokata specjalizującego się w sprawach rozwodowych. Profesjonalny pełnomocnik pomoże nie tylko w przygotowaniu pozwu, ale także w przeprowadzeniu negocjacji, mediacji i w reprezentacji przed sądem.
W celu znalezienia sprawdzonego adwokata od rozwodów rekomenduję skorzystanie z listy adwokatów udostępnionej przez Pomorską Izbę Adwokacką w Gdańsku. Izba prowadzi publiczny wykaz adwokatów wykonujących zawód na terenie Pomorza, co pozwala szybko i bezpiecznie znaleźć pełnomocnika o odpowiednim doświadczeniu w sprawach rodzinnych.
Jeżeli szukasz adwokata od spraw rozwodowych w Krakowie, polecam adwokata Patryka Pietrykę, który specjalizuje się w prawie rodzinnym i prowadzeniu spraw rozwodowych.