Dożywotni zakaz prowadzenia pojazdu

Dożywotni zakaz prowadzenia pojazdu był dotychczas obowiązkowo orzekany wobec kierowców skazanych za recydywę w prowadzeniu pojazdu w stanie nietrzeźwości. Jednak wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 kwietnia 2025 r. (sygn. akt P 3/17) zmienił tę sytuację, otwierając drogę do wznowienia postępowań karnych. Sprawdź, kto może skorzystać z nowej szansy i jak skutecznie ubiegać się o złagodzenie zakazu.

Co orzekł Trybunał Konstytucyjny?

Trybunał Konstytucyjny uznał, że przepis art. 42 § 4 Kodeksu karnego, który zobowiązywał sąd do orzekania dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdu bez możliwości indywidualnej oceny sytuacji sprawcy, jest niezgodny z Konstytucją.

Wskazano naruszenie:

• zasady niezależności sądów (art. 175 ust. 1 Konstytucji RP),

• prawa do sądu i sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP),

• zasady proporcjonalności ograniczeń praw i wolności (art. 31 ust. 3 Konstytucji RP).

Sądy powinny mieć możliwość indywidualnej oceny, czy rzeczywiście zachodzi konieczność orzeczenia zakazu na całe życie.

Kto może wznowić postępowanie?

Dożywotni zakaz prowadzenia pojazdu został w wielu przypadkach orzeczony na podstawie przepisu uznanego za niekonstytucyjny.

Osoby, które:

• zostały prawomocnie skazane za przestępstwo z art. 178a § 4 k.k.,

• miały orzeczony dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych,

mogą obecnie złożyć wniosek o wznowienie postępowania karnego.

Na jakiej podstawie prawnej można wznowić postępowanie?

Podstawą prawną jest art. 540 § 2 Kodeksu postępowania karnego:

„Postępowanie wznawia się na korzyść strony, jeżeli Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą przepisu prawnego, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie; wznowienie nie może nastąpić na niekorzyść oskarżonego„.

Jak złożyć wniosek o wznowienie?

Procedura jest następująca:

1. Należy przygotować wniosek o wznowienie postępowania, powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 kwietnia 2025 r. o sygn. akt P 3/17 (istnieje przymus adwokacki przy sporządzeniu wniosku).

2. Wykaż, że dożywotni zakaz prowadzenia pojazdu został orzeczony na podstawie niekonstytucyjnego przepisu.

3. Złóż wniosek do sądu okręgowego. W przypadku, gdy prawomocne orzeczenie zostało wydane przez sąd okręgowy jako sąd odwoławczy, wniosek należy złożyć do sądu apelacyjnego.

4. Dołącz odpis wyroku, dokumenty ze sprawy oraz uiszczoną opłatę sądową w kwocie 150 zł (lub złóż wniosek o zwolnienie z kosztów).

Czy istnieje termin na złożenie wniosku?

Nie ma terminu do złożenia wniosku o wznowienie postępowania karnego, jeśli podstawą jest wyrok Trybunału Konstytucyjnego. Można go złożyć nawet wiele miesięcy po ogłoszeniu wyroku Trybunał Konstytucyjny.

Co może osiągnąć skazany kierowca?

W wyniku wznowienia sąd może:

• uchylić dożywotni zakaz i orzec zakaz czasowy,

• odstąpić od zakazu całkowicie (w wyjątkowych przypadkach),

• uwzględnić pozytywne zmiany w postawie skazanego.

Decyzja sądu zależy od indywidualnych okoliczności danej sprawy.

Rola adwokata w sprawie wznowienia

Profesjonalne wsparcie prawnika jest kluczowe przy:

• sporządzaniu wniosku o wznowienie,

• przygotowaniu właściwej argumentacji,

• reprezentacji w postępowaniu sądowym,

• przygotowaniu dodatkowych dokumentów, np. zaświadczeń o resocjalizacji.

Adwokat od spraw karnych – Gdańsk pomoże Ci zwiększyć szansę na skuteczne skrócenie lub uchylenie zakazu.

Pierwszy w Polsce wyrok uchylający dożywotni zakaz prowadzenia pojazdu

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 19 sierpnia 2025 r. (II AKo 91/25) stanowi pierwsze w Polsce rozstrzygnięcie, w którym postępowanie zostało wznowione, a dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów orzeczony na podstawie art. 42 § 4 k.k. – uchylony.

Sąd wskazał, że ponieważ wcześniejszy wyrok został wydany w oparciu o przepis uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, spełniona została przesłanka z art. 540 § 2 k.p.k., pozwalająca na wznowienie postępowania.

Oznacza to, że automatyzm orzekania środka karnego w postaci dożywotniego zakazu był wadą, która mogła mieć wpływ na treść prawomocnego orzeczenia – a więc wymagała jego uchylenia. Sąd Apelacyjny podkreślił, że w ponownym postępowaniu sąd meriti będzie musiał indywidualnie ocenić, jaki wymiar środka karnego jest adekwatny do okoliczności czynu.

Rozstrzygnięcie to ma charakter przełomowy, ponieważ potwierdza praktyczną skuteczność wyroków Trybunału Konstytucyjnego z 2024 i 2025 r. dotyczących art. 42 § 3–4 k.k., a jednocześnie otwiera drogę innym skazanym do ubiegania się o uchylenie dożywotnich zakazów prowadzenia pojazdów.

Podsumowanie

Dożywotni zakaz prowadzenia pojazdu nie musi być już nieodwracalną karą. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 23 kwietnia 2025 r. o sygn. akt P 3/17 umożliwia osobom skazanym za recydywę w jeździe po alkoholu realne ubieganie się o wznowienie postępowania i zmianę wcześniejszego orzeczenia.

Gdzie szukać pomocy ? Jeżeli szukasz adwokata, który specjalizuje się w sprawie dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdu, skontaktuj się z Kancelarią Adwokacką Remigiusza Pełki.