Zastępcza kara pozbawienia wolności – jak jej uniknąć?

Zastępcza kara pozbawienia wolności to środek ostateczny, który sąd może zastosować wobec osoby uchylającej się od wykonania grzywny lub kary ograniczenia wolności. Choć nie jest to decyzja automatyczna, jej skutki są bardzo poważne – realna kara więzienia. W tym artykule wyjaśniamy, kiedy może dojść do jej zarządzenia i co można zrobić, aby jej uniknąć.

Zastępcza kara pozbawienia wolności to kara, którą sąd może zarządzić zamiast niewykonanej grzywny lub kary ograniczenia wolności.

Najczęściej dotyczy to osób, które:

• nie zapłaciły zasądzonej grzywny,

• nie wykonują prac społecznych,

• nie realizują innych obowiązków orzeczonych przez sąd (np. zakazu zmiany miejsca pobytu, przeprosin pokrzywdzonego, podjęcia terapii).

Podstawę prawną tej instytucji stanowi art. 65 Kodeksu karnego wykonawczego.

Sąd może zarządzić wykonanie zastępczej kary więzienia w dwóch przypadkach:

1. Obligatoryjnie, gdy skazany uchyla się od odbywania kary ograniczenia wolności.

2. Fakultatywnie, gdy uchyla się od wykonania obowiązków orzeczonych obok tej kary (np. świadczenia pieniężnego, zakazu zbliżania się, terapii).

W praktyce oznacza to, że jeżeli osoba skazana np. nie stawi się do pracy społecznie użytecznej, nie współpracuje z kuratorem lub otwarcie odmawia wykonania nałożonych obowiązków – sąd może orzec karę pozbawienia wolności. Taka decyzja poprzedzona jest posiedzeniem sądu i wnioskiem złożonym najczęściej przez kuratora.

Wysokość kary ustalana jest według przelicznika:

• 1 dzień pozbawienia wolności = 2 stawki dzienne grzywny,

• lub 1 dzień pozbawienia wolności = 2 dni kary ograniczenia wolności.

Zastępcza kara więzienia nie może być surowsza niż maksymalna kara przewidziana za dane przestępstwo. Jeśli przepisy nie przewidują kary pozbawienia wolności za dany czyn – kara zastępcza nie może przekroczyć 6 miesięcy.

Sposobów uniknięcia kary więzienia jest kilka – nawet po wydaniu postanowienia przez sąd:

1. Zapłata grzywny

Jeśli orzeczenie dotyczy niezapłaconej grzywny, skazany może ją uregulować nawet po wydaniu postanowienia o wykonaniu kary zastępczej (art. 47 § 2 KKW). Wpłata całości kończy sprawę.

2. Oświadczenie o gotowości do wykonania kary ograniczenia wolności

Skazany może złożyć pisemne oświadczenie, że chce odbyć pracę społeczną lub inne obowiązki związane z pierwotną karą. Wówczas sąd – biorąc pod uwagę jego postawę – może wstrzymać wykonanie kary więzienia (art. 65a KKW).

3. Rozłożenie grzywny na raty lub umorzenie

W sytuacji trudnej materialnie można wnioskować o rozłożenie grzywny na raty lub – w wyjątkowych przypadkach – o jej umorzenie w całości lub części. Wniosek składa się do sądu wykonującego karę.

4. Odroczenie wykonania kary

W uzasadnionych przypadkach (np. choroba, trudna sytuacja rodzinna), można również wystąpić o odroczenie wykonania kary. To rozwiązanie czasowe, ale dające przestrzeń na uporządkowanie sytuacji.

Tak – jeśli skazany realnie podejmie działania zmierzające do wykonania pierwotnej kary (np. przystąpi do pracy, zapłaci grzywnę, złoży pisemne oświadczenie), sąd może wstrzymać wykonanie kary pozbawienia wolności. Nie można jednak liczyć na ponowne wstrzymanie tej samej kary, jeśli wcześniej już je zastosowano i skazany nie dotrzymał warunków.

Osoba, która nie stawi się w zakładzie karnym w wyznaczonym terminie, naraża się na:

• doprowadzenie przez Policję,

• surowsze warunki odbywania kary,

• utratę możliwości np. przedterminowego zwolnienia.

Zastępcza kara pozbawienia wolności to realne ryzyko dla osób, które ignorują obowiązki wynikające z wyroku. W wielu przypadkach można jej jednak uniknąć – trzeba działać szybko, złożyć odpowiednie wnioski i przede wszystkim: nie uchylać się od odpowiedzialności.

Jeśli grozi Ci wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności, skontaktuj się z kancelarią. Jako adwokat od spraw karnych pomogę Ci ocenić sytuację i znaleźć najlepsze rozwiązanie – zanim będzie za późno.