13 lutego 2025 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał istotny wyrok w polskiej sprawie C-472/23 dotyczącej sankcji kredytu darmowego (SKD). Orzeczenie to może znacząco wpłynąć na rynek kredytowy w Polsce, określając warunki, na jakich konsumenci mogą dochodzić swoich praw w przypadku naruszenia obowiązków informacyjnych przez banki.
Sankcja Kredytu Darmowego – Czego dotyczyła sprawa ?
Czy błędne podanie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO) automatycznie uzasadnia zastosowanie sankcji kredytu darmowego ?
Czy warunki zmiany opłat muszą być precyzyjnie określone, aby spełniały wymogi prawa UE?
Czy polska regulacja przewidująca surową sankcję (pozbawienie banku prawa do odsetek i opłat) niezależnie od stopnia naruszenia jest zgodna z zasadą proporcjonalności?
Co orzekł TSUE?
1. Błędne podanie RRSO nie zawsze skutkuje sankcją kredytu darmowego
TSUE uznał, że podanie zawyżonej RRSO samo w sobie nie stanowi automatycznego naruszenia obowiązku informacyjnego. Kluczowe jest, czy konsument faktycznie został wprowadzony w błąd i czy miało to wpływ na jego decyzję o zawarciu umowy kredytowej. Jeśli zawyżenie RRSO prowadziło do negatywnych skutków finansowych, sąd krajowy może uznać je za naruszenie.
2. Niejasne zasady zmiany opłat to naruszenie prawa UE
TSUE podkreślił, że umowy kredytowe muszą jasno i zrozumiale określać warunki zmiany opłat. Jeśli bank opiera zmiany opłat na wskaźnikach trudnych do zweryfikowania przez konsumenta, może to naruszać obowiązek informacyjny. Przeciętny konsument musi mieć możliwość samodzielnego określenia skutków ekonomicznych zmiany opłat, w przeciwnym razie bank może zostać uznany za działającego niezgodnie z prawem UE. W wyroku TSUE była mowa o naliczaniu odsetek nie tylko od faktycznie wypłaconej kwoty kredytu, ale również od kosztów związanych z kredytem, w tym prowizji.
Sąd odsyłający zwrócił uwagę, że bank naliczał odsetki od całkowitej kwoty kredytu, obejmującej również koszty takie jak prowizje. Zdaniem sądu takie naliczanie mogło prowadzić do zawyżenia rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO).
TSUE uznał, że jeśli nieuczciwy warunek umowy powodował naliczanie odsetek od prowizji, to po jego usunięciu RRSO może okazać się zawyżone.
3. Sankcja kredytu darmowego jest zgodna z prawem UE
TSUE uznał, że pozbawienie banku prawa do odsetek i opłat za naruszenie obowiązku informacyjnego jest proporcjonalną sankcją. Państwa członkowskie mogą stosować rygorystyczne środki ochrony konsumentów, jeśli służą one zapewnieniu skutecznej ochrony prawnej. Oznacza to, że konsument, którego prawa zostały naruszone, może dochodzić zwrotu wszystkich kosztów kredytu.
Skutki wyroku dla konsumentów i sektora bankowego
Dla konsumentów:
Wyrok TSUE otwiera drogę do dochodzenia roszczeń przez kredytobiorców, których banki wprowadziły w błąd co do kosztów kredytu.
Kredytobiorcy mogą żądać zwrotu odsetek i opłat, jeśli ich umowa kredytowa zawierała niejasne zasady zmiany kosztów lub błędne podanie RRSO.
Dla sektora bankowego:
Banki będą musiały bardziej precyzyjnie formułować warunki umów kredytowych i jasno informować klientów o kosztach kredytu.
Możliwe są liczne pozwy o zwrot nienależnie pobranych kosztów, co może kosztować sektor miliardy złotych.
Instytucje finansowe mogą zmienić sposób naliczania opłat i prowizji, aby uniknąć przyszłych roszczeń.
Podsumowanie
Wyrok TSUE w sprawie C-472/23 to przełomowe orzeczenie, które wzmacnia ochronę praw konsumentów w Polsce. Potwierdza on, że banki muszą przestrzegać obowiązków informacyjnych, a ich naruszenie może skutkować poważnymi konsekwencjami, w tym utratą prawa do pobierania odsetek i opłat. Dla konsumentów oznacza to możliwość dochodzenia swoich praw, a dla sektora finansowego – konieczność dostosowania praktyk do unijnych standardów.
Ten wyrok może wywołać lawinę nowych pozwów i zmienić podejście banków do transparentności ofert kredytowych, co w dłuższej perspektywie przyczyni się do lepszej ochrony konsumentów na rynku finansowym.
Jeśli potrzebujesz pomocy w analizie swojej umowy kredytowej pod kątem sankcji kredytu darmowego, skontaktuj się ze mną – adwokat Gdańsk. Chętnie pomogę w ocenie sytuacji i podjęciu odpowiednich kroków prawnych.